Kodeksu postępowania karnego. powierza Policji rolę organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze w formie śledztwa i dochodzenia w zakresie niezastrzeżonym dla Prokuratury (wypadki określone w artykule 309 § 1 pkt 2 i 3 Kodeksu postępowania karnego, przestępstwa z artykułu 148 Kodeksu karnego, art. 325 a Kodeksu postępowania karnego).
Ponadto Policja uprawniona jest do prowadzenia czynności w trybie art. 307 Kodeksu postępowania karnego (czynności sprawdzające) i artykuł 308 Kodeksu postępowania karnego (czynności w niezbędnym zakresie). W prowadzonym postępowaniu przygotowawczym Policja przeprowadza wszelkie czynności procesowe, chyba, że są zastrzeżone dla prokuratora lub sądu.
W szczególności do kompetencji sądu należy wydawanie postanowień:
- o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania (artykuł 250 § 1 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 263 § 2 i 4 Kodeksu postępowania karnego),
- o skierowaniu podejrzanego na obserwację psychiatryczną w zakładzie leczniczym lub jej przedłużenie (artykuł 203 § 2 i 3 Kodeksu postępowania karnego),
- o przepadku przedmiotu poręczenia lub ściągnięcia sumy poręczenia (artykuł 270 § 1 Kodeksu postępowania karnego),
- o zastosowaniu aresztowania jako kary porządkowej dla świadka, biegłego, tłumacza (artykuł 290 § 1 Kodeksu postępowania karnego),
- o wprowadzeniu kontroli i utrwalenia rozmów telefonicznych oraz zatwierdzanie tymczasowych postanowień prokuratora w tym przedmiocie (artykuł 237 § 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego), oraz rozpoznawanie zażaleń na postanowienia prokuratora dotyczące kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych (artykuł 240 Kodeksu postępowania karnego)
- o umorzeniu postępowania przygotowawczego w sytuacji gdy zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności oraz istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających (artykuł 324 Kodeksu postępowania karnego),
- rozpoznanie zażaleń na umorzenie postępowania przygotowawczego lub odmowę jego wszczęcia w sytuacji gdy prokurator nadrzędny, nad prokuratorem, który zatwierdził takie rozstrzygnięcie przychyla się do tej decyzji, (artykuł 330 Kodeksu postępowania karnego),
- przesłuchanie pokrzywdzonego przestępstwem z Rozdziału XXV Kodeksu karnego, który nie ukończył lat 15 w charakterze świadka na posiedzeniu z udziałem psychologa, prokuratora, obrońcy, pełnomocnika pokrzywdzonego oraz osób wskazanych w art. 51 § 2 Kodeksu postępowania karnego (artykuł 185 a § 1 – 3 Kodeksu postępowania karnego),
- warunkowe umorzenie postępowania na wniosek prokuratora (artykuł 336 § 1 Kodeksu postępowania karnego),
- rozpoznawanie zażaleń na prokuratorskie postanowienia w przedmiocie innych niż tymczasowe aresztowanie środków zapobiegawczych (artykuł 252 § 2 Kodeksu postępowania karnego) oraz prokuratorskie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym (artykuł293 § 2 Kodeksu postępowania karnego),
- wydawanie listu żelaznego (artykuł281 Kodeksu postępowania karnego),
- rozpoznawanie zażaleń na zatrzymanie osoby (artykuł 246 § 1 Kodeksu postępowania karnego),
- orzekanie o przepadku rzeczy tytułem środka zabezpieczającego po umorzeniu postępowania przygotowawczego, (artykuł 323 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
Zwalnianie z zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej na wniosek prokuratora, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości a okoliczność nie może zostać ustalona na podstawie innego dowodu (artykuł 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego).
Policja odgrywa kluczową rolę w postępowaniu przygotowawczym, którego celem jest zebranie materiału dowodowego oraz zabezpieczenie interesu publicznego i praw osób zaangażowanych w postępowanie. Zakres uprawnień policji w tym zakresie jest szeroki i obejmuje różne działania podejmowane w ramach dochodzenia lub śledztwa.
Policja ma prawo zbierać dowody, co obejmuje przeprowadzanie czynności dochodzeniowych, takich jak przesłuchania świadków, zabezpieczanie dowodów materialnych (np. dokumentów, przedmiotów) oraz przeprowadzanie przeszukań pomieszczeń czy pojazdów, jeśli istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa. Policja ma również uprawnienia do aresztowania i zatrzymywania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa. Zatrzymanie może trwać do 48 godzin, a decyzję o dalszym zatrzymaniu podejmuje prokurator.
W ramach postępowania przygotowawczego policja może występować z wnioskami do sądu o wydanie nakazów aresztowania, przeszukania lub kontrolowania komunikacji, na przykład podsłuchów. Może także wnioskować o zastosowanie środków zapobiegawczych, jak np. dozór policyjny. Policja ma prawo do kontroli miejsc publicznych i prywatnych w celu wykrycia przestępstw lub zabezpieczenia dowodów. Działania te są jednak ograniczone przez prawo, które precyzyjnie określa, kiedy takie kontrole są dopuszczalne.
W ramach postępowania przygotowawczego policja może prowadzić także działania operacyjne, mające na celu uzyskanie informacji o przestępstwach lub zapobieganie przestępczości. Działania te obejmują współpracę z innymi służbami, informatorami oraz wykorzystywanie różnych technik operacyjnych. Policja ma również prawo do zatrzymywania i kontrolowania ruchu drogowego, jeśli jest to związane z wykonywaniem czynności procesowych w dochodzeniu lub śledztwie.
Wszystkie działania podejmowane przez policję w ramach postępowania przygotowawczego muszą być zgodne z przepisami prawa, w tym Kodeksem postępowania karnego, który reguluje zasady przeprowadzania tego postępowania oraz chroni prawa podejrzanych i świadków.
