System wartości i zasad może być, oprócz sformułowanej wizji i celów strategicznych, punktem odniesienia i przewodnikiem w okresie rozwoju lub zmian w przedsiębiorstwie.
W wielu organizacjach system taki istnieje “na papierze”, a rzeczywistość rządzi się swoimi prawami. Szczególnie w okresie zmian istotne jest ożywienie istniejących zasad, które jako takie są fundamentalnym czynnikiem powodzenia przekształcenia gdyż:
- zmiana, może być kompleksowa , trudna do zaakceptowania przez ludzi, a system wartości i zasad dostarcza wskazówek jak należy postępować w okresie przekształceń, kiedy nie ma jeszcze wytworzonych nowych nawyków pracy, a procedury ulegają ciągłym zmianom;
- zmiana często umożliwia pracownikom wykazywanie się inicjatywą, wychodzenie z pomysłami – fundament zasad i wartości przedsiębiorstwa pozwoli im podejmować właściwe decyzje co do wdrażania odpowiednich innowacji.
Coraz więcej firm odchodzi od historycznego modelu wprowadzania zmian rozpoczynającego się od zmiany systemów i struktur. Jakakolwiek zmiana strategiczna wymaga bowiem przede wszystkim zmiany mentalnościowej, zmiany przekonań, co w rezultacie (wsparte odpowiednimi szkoleniami umiejętnościowymi) doprowadzi do zmiany zachowań. Nowe zachowania wtedy dopiero mogą zostać ujęte w nowe struktury i systemy. W modelu tym punktem wyjścia do zmiany sposobu funkcjonowania organizacji jest zmiana sposobu działania jednostki.
Taki model opiera się o 5 podstawowych elementów.
Wśród teoretyków i praktyków biznesu coraz częściej panuje pogląd, że firmy, które nie ustalają wartości i zasad, zwiększających zaangażowanie pracowników w osiąganie celów biznesowych i nie komunikują ich wysyłając znaczące sygnały wewnętrzne i zewnętrzne, nie będą w stanie odróżnić się od konkurencji.
Czego powinny dotyczyć wartości i zasady?
Wartości definiuje się jako zespół cech właściwych danej rzeczy, osobie lub organizacji stanowiący o jej walorach (np. moralnych, ekonomicznych, estetycznych). W odniesieniu do firm, największe znaczenie mają oczywiście walory ekonomiczne, jednakże istnieje kilka powodów, dla których firmy decydują się zwrócić szczególną uwagę na walory pozaekonomiczne:
1. Rozpatrując organizację z punktu widzenia nie tylko menedżerów i właścicieli, lecz przede wszystkim klienta, należy zwrócić uwagę na związek jaki istnieje pomiędzy walorami ekonomicznymi i pozaekonomicznymi: na przykład na związek jaki istnieje pomiędzy odpowiedzialnością pracowników czy ich uczciwością (prawością) a satysfakcją klienta.
2. Walory pozaekonomiczne (np. moralnych), mają szczególne znaczenie dla pracowników, gdyż sformułowane wartości opisują pracodawcę – bezpośrednie otoczenie pracownika – czyli czynniki higieny decydujące o satysfakcji z pracy.
3. Walory ekonomiczne funkcjonowania organizacji są bardzo często określone i sformułowane za pomocą procedur, systemów i procesów, w których nie ma z kolei miejsca na wartości pozaekonomiczne.
4. Wartości pozaekonomiczne dotyczą zachowania i sposobu pracy organizacji i poszczególnych jednostek, określają więc sposób realizacji celów biznesowych.
5. Wartości pozaekonomiczne mają większe znaczenie dla firm działających w sferze usług, gdzie satysfakcja klienta zależy w dużym stopniu od jakości osobistej usługodawcy. Znaczenie wartości pozaekonomicznych rośnie więc wraz ze wzrostem liczby przedsiębiorstw usługowych i znaczenia usług w firmach produkcyjnych.
6. Wartości są wprowadzane najczęściej przez firmy stosujące partycypacyjny styl zarządzania. W takich przedsiębiorstwach zbiór wartości i zasad jest wynikiem pracy szerszej grupy menedżerów. Dotyczy on takich pozaekonomicznych cech funkcjonowania organizacji jak np. praca zespołowa, współdziałanie, otwarta komunikacja i przepływ informacji, odpowiedzialność, wzajemny szacunek, pozytywne podejście, itp.
Zasady to tezy, w których treści zawarte są prawa rządzące jakimś procesem, podstawy na których opierają się zachowania, normy uznane przez daną organizację za obowiązujące. Konsekwentnie stosowane w codziennym życiu firmy zasady określają zespół cech przypisywanych danej organizacji (osobie). Innymi słowy postępowanie zgodnie z przyjętymi zasadami doprowadza do wytworzenia się pewnych charakterystycznych wartości firmy.
Aleksander Drzewiecki
