Siatki (ang. grids) to niezbyt popularny temat w krajowym środowisku projektowym, a który pojawia się czasem w dyskusjach, niekoniecznie oddając swój sens (zdarzyło mi się już kilkukrotnie słyszeć od klienta, bym mu poprawił siatki, mając na uwadze, że rozchodziło mu się o architekturę informacji).
Architekturę informacji – ale i layout – można opierać o siatki, ale nie jest to niezbędne dla czytelnej prezentacji danych (toczyłem zresztą w swoim czasie spór o to z jednym grafikiem). Podstawową przesłanką projektowania w oparciu o siatki jest teoria wywodząca się ze szkoły Pitagorejskiej (bliskiej mojej umysłowości), wg której u podstaw świata stały liczby i związki między nimi.
By pozwolić zrozumieć podstawy teorii siatki, spróbuję dokonać rekonstrukcji mojej wiedzy z zakresu studiów z filozofii 🙂
Elementy teorii piękna
Pitagorejczycy wierzyli, że najwyższym dobrem w świecie jest ład, który określali mianem harmonii (wcześniej ten termin nie istniał i to właśnie Pitagorejczycy nadali mu sens). Harmonia była wyrazem stosunków między poszczególnymi bytami, w tym stosunków w ramach elementów bytów. Teoria ta dotyczyła całej wiedzy na temat świata – zarówno spraw związanych z metafizyką jak i natury piękna, która jest przedmiotem estetyki. Wedle teorii tej by móc stwierdzić, czy dane dzieło jest piękne, należało zbadać stosunek poszczególnych części dzieła określanych mianem modułów. Dotyczyło to tak architektury, jak i sztuki sakralnej i użytkowej.
***
Na marginesie: na podstawie teorii piękna opartej o badanie stosunków modułów do siebie, powstał kanon (zapożyczony zresztą ze sztuki starożytnego Egiptu), w tym słynny kanon Leonarda da Vinci, zilustrowany jako mężczyzna z rozłożonymi ramionami, wpisany w kwadrat i koło.
***
Dążąc do określenia podziału idealnego, Pitagorejczycy odkryli liczbę φ (fi), wyznaczającą złote – czy też boskie – proporcje:
„boska proporcja (łac. sectio aurea) – podział odcinka na dwie części tak, by stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam, jak całego odcinka do części dłuższej (stosunek ten nazywa się złotą liczbą i oznacza grecką literą φ).”
Liczba ta odegrała kolosalne znaczenie w architekturze, wyznaczając m.in. ślimaczycę głowicy jońskiej (na rysunku poniżej).
Na jej bazie wzniesiono także m.in. Partenon (studium proporcji), wyrzeźbiono słynne posągi – Apolla Belwederskiego (studium proporcji) czy Afrodytę z Milo. Ma także ona znaczenie w ramach tego co wiemy z zakresu teorii widzenia: otóż oko ludzkie ulega wielu złudzeniom optycznym i tak na przykład, by uniknąć deformacji widzianej ludzkim okiem kolumny, leciutko pogrubia się ją w 1/3 wysokości.
Teoria siatki
W formie uproszczonej złote proporcje oddaje się w ramach trójpodziału, dzieląc płaszczyznę na trzy części, w celu wydzielenia ram dla kompozycji: 2/3 + 1/3 (poniżej).
Jak widać na powyższych rysunkach, stosując zasadę trójpodziału tworzymy coś w rodzaju siatki, na bazie której będziemy mogli zakomponować podstawowe bloki treści (zdjęcia, video, tekst), określić ich szerokości, odstępy między nimi, a czasem nawet i wysokości tak, że w ten sposób powstała kompozycja będzie spełniała warunki harmonii (w sensie teorii Pitagorejczyków rzecz jasna).
W malarstwie sztukę opartą o studium siatek rozpropagował holenderski malarz, Piet Mondrian.
Oczywiście nie wszystkie siatki zbudowane są o zasady złotego podziału. Czasem efektem końcowym ma być dynamiczna kompozycja, albo taka, która wywołuje w widzu rozdrażnienie, a nie poczucie harmonii.
Metoda kompozycji na bazie siatek przyjęła się także w ramach składu prasy, książek i drukowanych produktów reklamowych (rysunek poniżej). Jeśli zaś chodzi o WWW, to pierwszą bodajże stroną internetową zbudowaną w oparciu o siatkę była witryna New York Times. Ale o tym będzie już w osobnym wpisie, poświęconym praktyce stosowania siatek.
Polecam uwadze knigi:
- L. Roberts, Grids: Creative Solutions for Graphic Design, Wiley, 2008.
- G. Ambrose, P. Harris, Basics Design: Grids, AVA Publishing, 2008.
- T. Samara, Making and Breaking the Grid: A Graphic Design Layout Workshop, Rockport Publishers, 2005.
- K. Elam, Grid Systems: Principles of Organizing Type, Princeton Architectural Press, 2004.
- B. Tondreau, Layout Essentials: 100 Design Principles for Using Grids, Rockport Publishers, 2009.
W języku polskim chociażby:
- G. Ambrose, P. Harris, Twórcze projektowanie, PWN, 2007 (chociaż generalnie dość średnia to pozycja).